نخستین گزارش گریز دو گونه گیاه زینتی و کاشته شده در ایران

نوع مقاله : سیستماتیک و تنوع زیستی گیاهان

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکترای علوم علف‌های هرز، دانشگاه فردوسی مشهد و مدیر کارگروه گیاهان مهاجم ایران، گرگان، ایران

2 استادیار پژوهش بخش تحقیقات رستنی‌ها، مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

3 استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

10.22092/bot.j.iran.2024.367660.1406

چکیده

 ورود برخی گیاهان به محیط‌های جدید به دلیل توانایی آن‌ها در گذر از موانع زیستی و غیرزنده می‌تواند منجر به مهاجم شدن آن‌ها شود. ورود گیاهان مهاجم به عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدها برای تنوع‌زیستی است، به طوری که در کشورهای در حال توسعه، به عنوان یک چالش بزرگ برای کشاورزی و رفاه انسان تلقی می‌شود. براساس بررسی‌های میدانی حاضر، دو گونه زینتی و کشت‌ شده با پتانسیل تهاجم بالا در برخی مناطق شمالی و جنوبی ایران به عرصه‌های طبیعی ورود کرده‌اند. گونه‌های لاله‌عباسی (.Mirabilis jalapa L) و کرچک (.Ricinus communis L) از محدوده کشت خود گریخته و در نتیجه به وضعیت تهاجم تغییر کرده‌اند. آن‌ها به طور گسترده در بسیاری از مناطق شهری ایران کشت و پرورش داده می‌شوند. در این تحقیق، طبقه‌بندی تأثیرات زیست‌محیطی IUCN گونه‌های بیگانه (EICAT-IUCN) و طبقه‌بندی تأثیر اجتماعی-اقتصادی گونه‌های بیگانه (SEICAT) برای ارزیابی خطرات احتمالی این گونه‌ها برای گیاهان و جانوران بومی و همچنین برای سلامت انسان به کار گرفته شد. خروجی سیستم ارزیابی EICAT نشان داد که کرچک و لاله‌عباسی از طریق مکانیسم‌ رقابت، پتانسیل ایجاد اثر منفی بر گونه‌های بومی دارند. در رویکرد SEICAT، سلامت و ایمنی به عنوان اجزای تشکیل‌ دهنده رفاه انسان شناسایی شد. بیشترین مکانیسم‌هایی که منجر به اثرات زیست‌محیطی می‌شود رقابت، انتقال بیماری و مسمومیت/سمیت بود. این نتایج نشان داد که این گونه‌ها ممکن است رقابتی‌تر از گونه‌های بومی در پوشش گیاهی شهری باشند. برای رفع این شکاف در داده‌ها و اطمینان از تصمیمات مدیریتی دقیق، درک عمیق‌تر از تأثیر واقعی آن‌ها بر گونه‌های بومی ضروری است. بنابراین، توصیه می‌شود که راهکارهای حفاظتی برای کنترل پراکندگی این گونه‌ها در اکوسیستم‌های شهری اختصاص داده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Bacher, S., Blackburn, T., Essl, F., Genovesi, P., Heikkilä, J., Jeschke, J.M., Jones, G., Keller, R., Kenis, M., Kueffer, C., Martinou, A.F., Nentwig, W., Pergl, J., Pyšek, P., Rabitsch, W., Richardson, D.M., Roy, H.E., Saul, W.C., Scalera, R., Vilà, M., Wilson, J.R.U. & Kumschick, S. 2018. Socio-economic impact classification of alien taxa (SEICAT). Methods in Ecology and Evolution 9(1): 159–168. DOI: 10.1111/2041-210X.12844.
Boulos, L., Miller, A.G. & Mill, R.R. 1994. Regional overview: South West Asia and Middle East. Pp. 293–348. In: Davis, S.D., Heywood, V.H. & Hamilton, A.C. (eds), Centers of Plant Diversity, Vol. 1. WWF and IUCN, Cambridge.
Brunt, A.A. & Kitajima, E.W. 1973. Intracellular location and some properties of Mirabilis mosaic virus, a new member of the cauliflower mosaic group of viruses. Journal of Phytopathology 76: 265–275. DOI: 10.1111/j.1439-0434. 1973.tb02669.x.
Coattrenec, Y., Jaques, D., Jandus, P., Harr, T. & Spoerl, D. 2017. Anaphylactic shock following castor bean contact: a case report. Allergy, Asthma & Clinical Immunology 13: 50. DOI: 10.1186/s13223-017-0221-x.
Dandeno, J.B. 1904. The Mechanics of Seed-Dispersion in Ricinus communis. Bulletin of the Torrey Botanical Club, 31(2): 89–92.  DOI: 10.2307/2478493.
Duarte, L.M.L., Chaves, A.L.R., Kitajima, E.W., Rodrigues, L.K., Harakava, R. & Alexandre, M.A.V. 2016. First report of Tomato chlorotic spot virus on Mirabilis jalapa. Australasian Plant Disease Notes 11: 6. DOI: 10.1007/s13314-016-0193-6.
García-González J.J., Bartolomé-Zavala, B., Del Mar Trigo-Pérez, M., Barceló-Muñoz, J.M., Fernández-Meléndez, S., Negro-Carrasco, M.A., Carmona-Bueno, M.J., Vega-Chicote, J.M., Muñoz-Román, C., Palacios-Peláez, R., Cabezudo-Artero, B. & Martínez-Quesada, J. 1999. Pollinosis to Ricinus communis (castor bean): an aerobiological, clinical and immunochemical study. Clinical & Experimental Allergy 29(9): 1265–1275. DOI: 10.1046/j.1365-2222.
Ghahremaninejad, F., Hoseini, E. & Fereidounfar, S. 2021. Cities in drylands as artificial protected areas for plants. Biodiversity and Conservation 30: 243–248. DOI: 10.1007/s10531-020-02079-2.
Ghorbanalizadeh, A. & Akhani, H. 2021. Plant diversity of Hyrcanian relict forests: an annotated checklist, chorology and threat categories of endemic and near endemic vascular plant species. Plant Diversity 44: 39–69. DOI: 10.1016/j.pld.2021.07.005.
Goyal, N., Pardha-Saradhi, P. & Sharma, G.P. 2014. Can adaptive modulation of traits to urban environments facilitate Ricinus communis L. invasiveness? Environmental Monitoring Assessment 186: 7941–7948. DOI: 10.1007/s10661-014-3978-0.
Hatlestad, G.J., Elam, L., Gonzalez, A. & Lloyd, A.M. 2011. Mirabilis jalapa mottle virus: a new carlavirus infecting four o'clocks. Archives of Virology 156: 2109–2111. DOI: 10.1007/s00705-011-1101-1.
Hayoun, M.A., Kong, E.L., Smith, M.E. & King, K.C. 2023. Ricin Toxicity. National Library of Medicine.
Henderson, L. 2001. Alien weeds and invasive plants. A complete guide to declared weeds and invaders in South Africa.  Plant Protection Research Institute Handbook, Vol. 12. PPR, ARC, South Africa.
Hereira-Pacheco, S.E., Navarro-Noya, Y.E. & Dendooven, L. 2021. The root endophytic bacterial community of Ricinus communis L. resembles the seeds community more than the rhizosphere bacteria independent of soil water content. Scientific Reports 11: 2173. DOI: 10.1038/s41598-021-81551-7.
IPBES. 2019. Global assessment report on biodiversity and ecosystem services of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services. Brondízio, E.S., Settele, J., Diaz, S. & Ngo, H.T. (eds). IPBES secretariat, Bonn, Germany. 1144 Pp.
Koshanfar, A. 2004. Plant poisoning. Iran toxicology and poisoning conference. https://sid.ir/paper/805398/fa (accessed 19 Nov. 2024).
Kumschick, S., Bertolino, S., Blackburn, T.M., Brundu, G., Costello, K.E., de Groot, M., Evans, T., Gallardo, B., Genovesi, P., Govender, T., Jeschke, J.M., Lapin, K., Measey, J., Novoa, A., Nunes, A.L., Probert, A.F., Pyšek, P., Preda, C., Rabitsch, W., Roy, H.E., Smith, K.G., Tricarico, E., Vilà, M., Vimercati, G. & Bacher, S. 2024. Using the IUCN Environmental Impact Classification for Alien Taxa to inform decision-making. Conservation Biology 38(2): e14214. DOI: 10.1111/cobi.14214.
Li, Q. & Xu, F. 2022. Effects of Mirabilis jalapa L. biological characteristics under different soil substrates. Proceedings of the SPIE. 12458: 124580J. DOI: 10.1117/12.2659666.
Martins, V.F., Haddad, C.R.B. & Semir, J. 2009. Seed germination of Ricinus communis in predicted settings after autochorous and myrmecochorous dispersal. The Journal of the Torrey Botanical Society 136(1): 84–90.  DOI: 10.3159/08-RA-092R.1.
Martins, V.F., Haddad, R.B. & Semir, J. 2011. Responses of the invasive Ricinus communis seedlings to competition and light. New Zealand Journal of Botany 49(2): 263–279. DOI: 10.1080/0028825X.2010.548069.
Mominul Islam, A.K.M. & Kato-Noguchi, H. 2013. Allelopathic prospective of Ricinus communis and Jatropha curcas for bio-control of weeds. Acta Agriculturae Scandinavica, Section B - Soil & Plant Science 63(8): 731–739. DOI: 10.1080/09064710.2013.865073.
Munday, J. 1988. Poisonous Plants in South African Gardens and Parks: A Field Guide. Delta Books, Craig Hall.
Mushtaq, W., Shakeel, A., Mehdizadeh, M., Alghamdi, S.A. & Hakeem K.R. 2019. Impact of Plant Invasions on Local Vegetation: An Indian Perspective. Biosciences Biotechnology Research Asia 16(4): 763–771. DOI: 10.13005/bbra/2792.
Navarro-Rouimi, R. & Charpin, D. 1999. Anaphylactic reaction to castor bean seed. Allergy 54(10): 1117. DOI: 10.1034/j.1398-9995.1999.00345.x.
Pahlevani, A.H. & Sajedi, S. 2011. Alerting occurrence of several noxious weeds and invasive plants in arable lands in Iran. Rostaniha 12(2): 129–134. DOI: 10.22092/botany.2012.101406.
Pahlevani, A.H. & Khalil Tahmasebi, B. 2021. Reporting a new weedy Euphorbia species from Iran. Rostaniha 22(2): 325–327. DOI: 10.22092/botany.2022.357453.1291.
Pahlevani, A.H. & Frajman, B. 2023. Widespread, but less than assumed: populations of Euphorbia amygdaloides (Euphorbiaceae) from western Asia represent two new cryptic species. Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics 58: 125717. DOI: 10.1016/j.ppees.2023.125717.
Parrella, G. 2002. First report of Parietaria mottle virus in Mirabilis jalapa. Plant Pathology 51: 401. DOI: 10.1046/j.1365-3059.2002.00717.x.
Pimentel, D., Zuniga, R. & Morrison, D. 2005. Update on the environmental and economic costs associated with alien-invasive species in the United States. Ecological Economics 52(3): 273–288. DOI: 10.1016/j.ecolecon.2004.10.002.
POWO. 2024. Plants of the World Online. Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew. Available from: http://www.plantsoftheworldonline.org (accessed 10 Nov. 2024).
Probert, A.F., Vimercati, G., Kumschick, S., Volery, L. & Bacher, S. 2023. Clarification and guidance on the use of the Socio-Economic Impact Classification for Alien Taxa (SEICAT) framework. NeoBiota 89: 45–70. DOI: 10.3897/neobiota.89.109911.
Pyšek, P., Richardson, D.M., Rejmánek, M., Webster, G.L., Williamson, M. & Kirschner, J. 2004. Alien plants in checklists and floras: towards better communication between taxonomists and ecologists. Taxon 53(1): 131–143. DOI: 10.2307/4135498.
Pyšek, P. & Richardson, D.M. 2010. Invasive species, environmental change and management, and health. Annual Review of Environment and Resources 35: 25–55. DOI: 10.1146/annurev-environ-033009-095548.
Ricciardi, A. 2007. Are modern biological invasions an unprecedented form of global change? Conservation Biology 21(2): 329–336. DOI: 10.1111/j.1523-1739.2006.00615.x.
Salihu, B., Gana, Z. & Apuyor, B.O. 2014. Castor Oil Plant (Ricinus communis L.): Botany, Ecology and Uses. International Journal of Scientific Research 3(5): 1333–1341.
Santo, M.M.E. 2007. Secondary seed dispersal of Ricinus communis L. (Euphorbiaceae) by ants in secondary growth vegetation in Minas Gerais. Revista Árvore 31(6): 1013–1018.  DOI: 10.1590/S0100-67622007000600005.
Satake, Y., Ohwi, J., Kitamura, S., Wataari, S. & Tominari, T. 1982. Wild Flowers of Japan, Herbaceous Plants [II]. Heibonsha, Tokyo (In Japanese).
Silva, F.O., Fabricante, J.R. 2022. Impacts of the biological invasion by Ricinus communis L. on the native biota of the Atlantic Forest, Aracaju, Sergipe State, Brazil. Acta Scientiarum. Biological Sciences 44: e52771. DOI: 10.4025/actascibiolsci.v44i1.52771.
Sohrabi, S. & Gherekhloo, J. 2015. Investigating the status of invasive weeds of Iran. The 6th Iranian Weed Science Conference, 1–3 September, Birjand, Iran. Pp. 294–299.
Sohrabi, S., Gherekhloo, J. & Rashed Mohasel, M.H. 2017. Plant invasion and invasive weeds of Iran. Mashhad University Press, Mashhad (In Persian with English abstract).
Sohrabi, S., Gherekhloo, J., Zand, E. & Nezamabadi, N. 2023a. The necessity of monitoring and assessing alien plants in Iran. Iran Nature 8: 81–90. DOI: 10.22092/irn.2023.360646.1487.
Sohrabi, S., Naqinezhad, A., Kortz, A., Hejda, M., Gherekhloo, J., Zand, E., Pergl, J., Brundu, G. & Pyšek, P. 2023b. Alien flora of Iran: species status, introduction dynamics, habitats and pathways. Biological Invasions 25: 1359–1371. DOI: 10.1007/s10530-023-03001-x.
Vélez-Gavilán, J. 2016. Mirabilis jalapa (four o'clock flower). CABI Compendium. 34254. DOI: 10.1079/cabicompendium.34254.
Vilà, M., Espinar, J.L., Hejda, M., Hulme, P.E., Jarošík, V., Maron, J.L., Pergl, J., Schaffner, U., Sun, Y. & Pyšek, P. 2011. Ecological impacts of invasive alien plants: A meta-analysis of their effects on species, communities and ecosystems. Ecology Letters 14: 702–708. DOI: 10.1111/j.1461-0248.2011.01628.x.
Volery, L., Blackburn, T.M., Bertolino, S., Evans, T., Genovesi, P., Kumschick, S., Roy, H.E., Smith, K.G. & Bacher, S. 2020. Improving the Environmental Impact Classification for Alien Taxa (EICAT): a summary of revisions to the framework and guidelines. NeoBiota 62: 547–567. DOI: 10.3897/neobiota.62.52723.
Wang, J.G., Peng, J.J., Chen, H.R. & Chen, S.Y. 2012. First report of Basella rugose mosaic virus infecting four o'clock (Mirabilis jalapa) in China. Plant Disease 96: 294. DOI: 10.1094/PDIS-07-11-0586.
Wedin, G.P., Jeffrey, S.N., Everson, G.W. & Krenzelok, E.P. 1986. Castor bean poisoning. American Journal of Emergency Medicine 4(3): 259–261. DOI: 10.1016/0735-6757(86)90080-x.
Xu, G., Liu, M. & Li, Y. 2008. Invasion characteristics and invasion risk assessment of Mirabilis jalapa. Acta Botanica Boreali-Occidentalia Sinica 28(4): 765–770.
Zhou, X., Ma, D., Zhou, Q., He, W. & Cang, P. 2008. The genetic toxicity of an invasive plant, Mirabilis jalapa L. Southwest China Journal of Agricultural Sciences 21(1): 152–155.