سخن نخست:
در هر دوره‌ای در جای جای این کره خاکی، چهره‌های شاخصی در زمینه‌های علوم مختلف وارد عرصه تحقیق شده که سرانجام، نامشان در صفحه تاریخ ماندگار می‌شود. سخن از فرهیخته‌ای است برخاسته از یکی از غنی‌ترین هرباریوم‌های خاورمیانه (هرباریوم وزارت جهاد کشاورزی "IRAN")، با کوله‌باری از دانش و تجربه، پژوهشگری بی‌بدیل که سختی‌های عبور از راه‌ها، بیراهه‌ها، دشت‌ها و قله‌های صعب‌العبور را با هدف دستیابی و شناسایی گیاهان ایران زمین برخود هموار نمود و قدم در راهی گذاشت که حاصل یکی از شاخص‌ترین زحماتش، نام او را به عنوان نخستین گیاه‌شناس ایرانی در مجموعه معروف "گیاهان فلات ایران" (Flora Iranica, K.H. Rechinger) که مرجعی بی‌نظیر در دنیای گیاه‌شناسی است به ثبت رسانید. نام و یاد استاد ایرانشهر همواره در خاطر همکاران و گیاه‌شناسان باقی خواهد ماند.
نگاهی اجمالی به زندگینامه و آثار علمی استاد:
دکتر موسی ایرانشهر در شانزدهم آذر 1302 در تبریز متولد گردید. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در زادگاهش فرا گرفت و پس از تحصیلات عالی در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، سرانجام در سال 1356 (1977 میلادی)، دکترای خود را از دانشگاه وین دریافت کرد. دکتر ایرانشهر در سال 1325 با استخدام در وزارت کشاورزی، در قسمت‌های دفتر فنی، سازمان جنگلبانی و اداره آموزش مشغول به کار گردید و سرانجام در سال 1345 وارد مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری‌های گیاهی (مؤسسه تحقیات گیاه‌پزشکی کشور) در بخش تحقیقات گیاه‌شناسی (بخش تحقیقات رستنی‌ها) مشغول به کار و تحقیق گردید. گذشته از علاقه شخصی به گیاه‌شناسی، حضور علاقمندان و استادان بزرگی در مؤسسه و بخش از جمله مهندس بهبودی (1) و پروفسور اسفندیاری (2) انگیزه فراوانی جهت کار در وی به وجود آورد، تا جایی که به شکل‌گیری تیمی علاقمند و آگاه به علم‌گیاه‌شناسی که از کم نظیرترین گروه گیاه‌شناسی بود منجر گردید. ایرانشهر مدتی بعد با به عهده گرفتن مدیریت بخش و هرباریوم (1358-1353) به ادامه راهی پویا در گیاه‌شناسی کشور پرداخت-مجموعه‌ای که نخستین بانی آن زنده‌یاد پروفسور اسفندیاری بود. استاد ایرانشهر هیچگاه از تلاش خود در راه پیشرفت گیاه‌شناسی کشور و توسعه هرباریوم فوق حتی پس از بازنشستگی باز نایستاد. او در این راستا با پیمودن بیش از 60.000 کیلومتر در شهرها، روستاها، کویرها، کوه‌ها و دشت‌های ایران و با همراهی محققان و گیاه‌شناسانی چون رشینگر، آلاوا، ریدل، رنز، لاموند، ارشاد، ترمه، موسوی و دیگران، بیش از 500 روز از عمر پرتلاش خود را در راه دستیابی و گردآوری گیاهان کشور سپری نمود و نمونه‌های بیشماری از طبیعت کشور در جهت غنی ساختن هرباریوم فوق جمع‌آوری (حدود 12800 نمونه) و شناسایی (حدود 4000 گونه) کرد. گونه‌های زیادی از گیاهان کشور به افتخار دکتر ایرانشهر نامگذاری و توصیف گردید و خود استاد نیز مؤلف 37 آرایه (تاکسون) و ترکیب جدید در جهان گیاه‌شناسی است. استاد در طول عمر تحقیقاتی خود 36 فقره آثار علمی در زمینه گیاه‌شناسی منتشر نمود و تا پایان عمر نیز به همکاری با برخی هرباریوم‌های بین‌المللی ادامه داد. وی به خاطر علاقه وافر به امر پژوهش، کمتر فرصت پرداختن به تصدی پست‌های اداری داشت و هیچگاه از آموزش و هدایت پویندگان گیاه‌شناسی دریغ ننمود. همکاران و دانشجویانی که در کنار و یا مکتب ایشان بودند بهترین گواهان تواضع اخلاقی و علمی استاد هستند. وی سرانجام در بیست و هفتم تیر 1399 در شهر وین اتریش چشم از جهان فروبست و در همانجا به خاک سپرده شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.
سید محمود موسوی
------------------------------------
(1) مهندس عین‌اله بهبودی، رییس بخش، گیاه‌شناس (1293-1353)
(2) پروفسور اسفندیار اسفندیاری، رییس مؤسسه، رییس بخش، قارچ‌شناس و گیاه‌شناس (1288-1374)