مطالعه گرده‌شناختی برخی از گونه‌های ایرانی جنس گل فراموشم‌مکن (Myosotis)

اکبرنژاد, بهاره; قهرمانی‌نژاد, فرخ; بیدارلرد, محمود; ریاحی, مهرشید; حسینی, احسان

doi:10.22092/bot.j.iran.2024.365023.1382

مطالعه گرده‌شناختی برخی از گونه‌های ایرانی جنس گل فراموشم‌مکن (Myosotis)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه خوارزمی، تهران، 14911-15719، ایران

² استاد گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه خوارزمی، تهران 14911-15719، ایران

³ استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

⁴ استادیار گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه خوارزمی، تهران 14911-15719، ایران

⁵ محقق انجمن زیست شناسی ایران، خیابان کلهر، پلاک 285، تهران، ایران

10.22092/bot.j.iran.2024.365023.1382

چکیده

جنس گل فراموشم‌مکن، در بیشتر مناطق معتدل هر دو نیم‌کره پراکنش داشته و برخی از گونه‌های آن به عنوان گیاه زینتی به کار گرفته می‌شوند. جهت روشن نمودن روابط آرایه‌شناسی گونه‌های این جنس، دانه‌های گرده 14 گونه به کمک میکروسکوپ نوری (LM) و میکروسکوپ الکترونی نگاره (SEM) مورد بررسی قرار گرفتند. سی و یک ویژگی نظیر اندازه گرده‌ها، شکل و تزیینات سطحی، نوع دریچه و تعداد و اندازه آن‌ها مورد بررسی قرار گرفتند و با کمک نرم‌افزارهای Past و IQ-TREE آنالیز و درخت‌های تبارشناختی آن ترسیم گردید. در نتیجه مشخص شد که گونه‌هایی نظیر M. ramosissima و M. diminuta و گونه‌های M. lithospermifolia 1 و M. sparsiflira با هم قرابت داشته و در یک خوشه قرار می‌گیرند. همچنین، در دو گونهlithospermifolia 1 M. و M. minutiflora دی‌مورفیسم در شکل دانه‌های گرده تشخیص داده شد. آنالیز PCA و Clustering صفات گرده‌شناسی در خوشه‌بندی گونه‌های مطالعه شده با یکدیگر منطبق بوده و یکدیگر را تایید نمود. صفات طول محور قطبی در نمای استوایی با میکروسکوپ نوری، صفت قطر نمای استوایی یا قطبی با میکروسکوپ نوری، نسبت طول محور قطبی به محور استوایی شیارهای کاذب و صفت وجود اجسام مثلثی موجود در سر قطبی دانه‌های گرده، جهت خوشه‌بندی گروهی از آرایه‌ها در یک خوشه با ارزش بوده و همچنین ساختار دانه‌های گرده گونه‌های M.lithospermifolia ، M. sparsiflora، Myosotis sp.، M. diminuta، M. propinqua، M. olympica و M. anomala برای نخستین بار از این جنس منتشر گردید. کلید شناسایی گونه‌ها براساس صفات دانه گرده نیز ارایه گردید. غیرموناد بودن دانه‌های گرده برای نخستین بار از گاوزبانیان در شکل تنوع دانه‌های گرده گونه M. lithospermifolia 1 گزارش می‌شود.

کلیدواژه‌ها