گزارش چهار گونه جدید برای فلور خزه‌‌ای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشیار پژوهش بخش تحقیقات رستنی‌ها، مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

10.22092/bot.j.iran.2024.367835.1408

چکیده

Pottiaceae یکی از بزرگ‌ترین تیره‌های شناخته شده خزه‌ها، با داشتن نزدیک به 1400 گونه در جهان، بیش از 10% از کل گونه‌های این گیاهان را تشکیل می‌دهد. گونه‌های این تیره اغلب در سراسر جهان پراکنده‌‌اند و شاخص محیط‌های متغیر یا خشن هستند که بخش قابل توجهی از پوشش گیاهی را در مناطق  خشک، آلپی، قطب شمال و به عنوان خرابه‌رست تشکیل می‌دهند. بسیاری از این گونه‌ها با آب و هوای خشک سازگار هستند و اغلب بر جمعیت خزه‌ها در مناطق خشک در سراسر جهان تسلط دارند. این تیره دارای 17 جنس، 65 گونه، هفت واریته و 1 زیرگونه شناخته شده در ایران است. در این پژوهش که به بررسی تنوع خزه‌ها در استان لرستان پرداخته شده، طی بررسی‌های میدانی و انجام سفرهای متعدد طی سه سال اخیر، تعداد 120 نمونه خزه جمع‌آوری و سپس با استفاده از منابع معتبر شناسایی شدند. از این تعداد، 32 نمونه متعلق به Pottiaceae شامل 14 جنس و 23 گونه بود. در این مقاله، چهار گونه از این تیره برای نخستین بار از ایران گزارش می‌شوند که عبارتند از: Leptobarbula berica (De Not.) Schimp. ،Phascum schreberianum (Dicks.) Brid. ،Protobryum bryoides (Dicks.) Guerra & M.J.Cano و Tortula leucostoma (R.Br.) Hook. & Grev. .T. leucostoma از نظر داشتن برگ باریکتر، رگبرگ پرزدار و تار کوتاهتر، از گونه T. hoppeana (Schultz) Ochyra متمایز بود. تفاوت P. schreberianum با گونه نزدیک آن .P. cuspidatum Hedw نیز در اندازه بزرگتر، دارای نه میلی‌متر طول و رگبرگ زرد بیرون‌زده از نوک برگ بود. همچنین، Leptobarbula berica از .Gymnostomum calacareum Nees & Hornsch. از نظر اندازه کوچکتر و برگ‌های کشیده به جای زبانی شکل و Protobryum bryoides با سلول‌های پهنک و هاگ‌های کمی پاپیلوزی از گونه‌های مجاور خود متمایز بود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Akhani, H. & Kürschner, H. 2004. An annotated and updated checklist of the Iranian bryoflora. Cryptogamie Bryologie 25(4): 315–347.
Buck, W.R., Goffinet, B. & Shaw, A.J. 2000. Testing morphological concepts of orders of pleurocarpous mosses (Bryophyta) using phylogenetic reconstructions based on trnL-trnF and rps4 sequences. Molecular Phylogenetics and Evolution 16: 180–198. DOI:10.1111/J.1095-8339.2005.00456.X.
Cano, M.J., Werner, O. & Guerra, J. 2005. A morphometric and molecular study in Tortula subulata complex (Pottiaceae, Bryophyta). Botanical Journal of the Linnean Society 149: 333–350.
Cano, M.J. & Gallego, M.T. 2008. The genus Tortula (Pottiaceae, Bryophyta) in South America. Botanical Journal of Linnean Society 156: 173–220, DOI: 10.1111/j.1095-8339.2007.00739.x.
Crosby, M.R., Magill, R.E., Allen, B. & He, S. 1999. A Checklist of the Mosses. St. Louis, Missouri Botanical Garden.
Fereidounfar, S., Shirzadian, S., Ranjbar, M. & Ghahremaninejad, F. 2011. A survey to the moss flora of Alvand Mountains in Hamedan Province, W Iran. The Iranian Journal of Botany 17(1): 125–132.
Frey, W., Frahm, J.-P., Fischer, E. & Lobin, W. 1995. Die Moss- und Farnpflanzen Europas.-Sttutgart, Jena, New York (English edition entitled: The Liverworts, Mosses and Ferns of Europe by T.L. Blockeel 2006).
Ghahremaninejad, F., Shirzadian, S. & Fereidounfar, S. 2016. An updated list of the bryological literature on Iran. Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien, B, 118: 181–188.
Kürschner, H. 2007. A key to the Pottiaceae (Bryopsida-Bryophytina) of the Near and Middle East Towards a bryophyte flora of the Near and Middle East, 6. Nova Hedwigia 84(1–2): 21–50.
Kürschner, H. & Frey, W. 2011. Liverworts, Mosses and Hornworts of Southwest Asia (Marchantiophyta, Bryophyta, Anthocerotophyta). Nova Hedwigia (Supplement 139). (J. Cramer: Stuttgart), 240 pp.
Preußing, M., Lüth, M. & Hofmann, H. 2010. Protobryum bryoides (Dicks.) J.Guerra & M.J.Cano. In: Swiss Bryophytes Working Group (Hrsg.). Moosflora der Schweiz. University of  Zurich.
Salimpour, F., Kolivand, H., Mazooji, A. & Sharifnia, F. 2014. Tortula vahliana, a new moss from Iran. Rostaniha 15(1): 65–67.
Smith, A.J.E. 2004. The Moss Flora of Britain and Ireland. 2nd edition, Cambridge University Press. 1012 pp.
Zander, R.H. 1993. Mosses of harsh environments. Bulletin of the Buffalo Society of Natural Sciences Vol. 32. Buffalo, N.Y.