مطالعه ریزریخت‌شناسی اپیدرم و روزنه در گونه‌های منتخب از جنس مریم‌گلی در بخش‌های مرکزی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زیست‌شناسی گیاهی و جانوری، دانشکده علوم و فناوری‌های زیستی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه زیست‌شناسی گیاهی و جانوری، دانشکده علوم و فناوری‌های زیستی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار پژوهش بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

10.22092/bot.j.iran.2024.366476.1391

چکیده

جنس مریم‌گلی (نعنائیان)، به دلیل پراکنش جهانی و تنوع ریخت‌شناسی گسترده، یکی از بزرگ‌ترین جنس‌های گیاهی محسوب می‌شود. این پژوهش به منظور بررسی ویژگی‌های ریزریخت‌شناسی اپیدرم و روزنه در 20 گونه منتخب از این جنس در مناطق مرکزی ایران انجام شد. برای این مطالعه نمونه‌های گیاهی با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی مورد بررسی قرار گرفتند. ویژگی‌های کمّی شامل شمارش تعداد روزنه‌ها و اندازه‌گیری ابعاد آن‌ها و ویژگی‌های کیفی شامل آرایش سلول‌های اپیدرمی و نحوه قرارگیری سلول‌های نگهبان روزنه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد کهSalvia virgata  وS. syriaca  به ترتیب بالاترین و پایین‌ترین شاخص روزنه و S. viridis و S. officinalis به ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین طول روزنه را داشتند. تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای در شکل ظاهری روزنه‌ها و سلول‌های اپیدرمی در میان ‌گونه‌ها مشاهده شد، به طوری که روزنه‌ها در تمام گونه‌ها مربعی با نوع دیاسیتیک و سلول‌های اپیدرمی شیاردار و در برخی صاف بود. بر این اساس، ویژگی‌های ریزریخت‌شناسی اپیدرم و روزنه‌ها ابزارهای تشخیصی مفیدی برای شناسایی گونه‌ها محسوب می‌شوند. همچنین، مشخص شد که استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی، اطلاعات دقیقی برای بهبود روش‌های آرایه­‌شناختی و کمک به شناسایی گیاهان فراهم می‌کند. تفاوت‌ها و شباهت‌های مشاهده ‌شده احتمالا به دلیل تأثیرات شرایط بوم‌شناسی و تفاوت‌های ژنتیکی بوده که درک بهتر این روابط می‌تواند به توسعه روش‌های دقیق‌تر برای طبقه‌بندی و شناسایی گونه‌ها در مطالعات گیاه‌شناسی کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Albaladejo, R.G., Aparicio, A. & Silvestre, S. 2004. Variation patterns in the Phlomis x composita (Lamiaceae) hybrid complex in the Iberian Peninsula. Botanical Journal of the Linnean Society 145: 97–108. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2003.00266.x.
Alijanpour, B. & Sheidai, M. 2017. Numerical taxonomy study of Salvia L. (Lamiaceae) species in southern slope of Central Alborz, Iran. Nova Biologica Reperta 4: 107–115 (In Persian).
Bahadori, S., Sonboli, A. & Jamzad, Z. 2017. Anatomical and morphological characteristics of Salvia candidissima Vahl. ssp. candidissima (Lamiaceae) as a new record from Iran. The Iranian Journal of Botany 22(2): 104–111. DOI: 10.22092/IJB.2016.107943.
Bercu, R., Negrean, G. & Broasca, L. 2012. Leaf anatomical study of taxons Salvia nemorosa subsp. tesquicola, Salvia nutans, and Salvia sobrogensis from Dobrudja. Botanica Serbica 36(2): 103–109. DOI: 10.1556/abot.54.2012.3-4.3.
Clebsch, B. & Barner, C. 2003. The New Book of Salvias: Sages for Every Garden. Portland, Timber Press.
Corsi, G. & Bottega, S. 1999. Glandular hairs of Salvia officinalis: new data on morphology, localization and histochemistry in relation to function. Annals of Botany 28(5): 657–664. DOI: 10.1006/anbo.1999.0961.
Dyubeni, L. & Buwa, L.V. 2012. Foliar micromorphology of Salvia greggii A. Gray (Lamiaceae). African Journal of Plant Science 6(1): 32–38. DOI: 10.5897/AJPS11.064.
Ghahremaninejad, F. 2004. Value of trichome characteristics for the separation of bifurcating hairy Astragalus L. (Fabaceae) at the sectional level. Turkish Journal of Botany 28(1): 241–245.
Ghahremaninejad, F., Khalili, Z., Maassoumi, A.A., Mirzaie-Nodoushan, H. & Riahi, M. 2012. Leaf epidermal features of Salix species (Salicaceae) and their systematic significance. American Journal of Botany 99(4): 769–777. DOI: 10.3732/ajb.1100019.
Harley, R.M., Atkins, S., Budantsev, A.L., Cantino, P.D., Conn, B.J., Grayer, R. & Harley, M.M. 2004. Labiatae. Pp. 167–275. In: Kadereit, J.W. (ed.), The Families and Genera of Vascular Plants. Berlin. Springer-Verlag.
Hedge, I.C. 1982. Labiatae. Pp. 401–476. In: Rechinger, K.H. (ed.), Flora Iranica, Vol. 150. Graze: Academische Druck-U. Verlagsantalt.
Jafari, A. & Nikian, M. 2008. Micromorphological, anatomical and pollen ornamentation study on four desert species of Salvia in Center of Iran. Asian Journal of Plant Sciences 7: 736–741. DOI: 10.3923/ajps.2008.736.741.
Jamzad, Z. 2012. Flora of Iran Vol. 76. Lamiaceae. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran. 1074 pp.
Kahraman, A., Celep, F. & Dogan, M. 2010. Anatomy, trichome morphology and palynology of Salvia chrysophylla Stapf (Lamiaceae). South African Journal of Botany 76(2): 187–195. DOI: 10.1016/j.sajb.2009.10.003.
Kamatou, G.P.P., Viljoen, A.M., Makunga, N.P. & Ramogola, W.P.N. 2008. South African Salvia species: A review of biological activities and phytochemistry. Journal of Ethnopharmacology 119(3): 664–672. DOI: 10.1016/j.jep.2008.06.030.
Karbalaei, Z., Akhavan, R.A., Balali, G.R. & Bagheri, A. 2021. Foliar micromorphology of some selected species of the genus Artemisia and its taxonomic implications. Rostaniha 22(2): 273–285. DOI: 10.22092/BOTANY.2022.356460.1277.
Kaya, A. 2011. Morphological, Anatomical and trichomes properties of Salvia wiedemannii Boiss. endemic to Turkey. Turkish Journal of Pharmaceutical Sciences 8(3): 227–238.
Kharazian, N. 2009. Taxonomy and morphology of Salvia spinosa L. (Lamiaceae) in Iran. Taxonomy and Biosystematics 1(1): 9–20 (In Persian).
Kharazian, N. 2012. Morphometric study of some Salvia L. (Lamiaceae) species in Iran. Scientific Journal of Biological Sciences 1: 126–137. DOI: 10.14196/SJBS.V1I6.371.
Metcalfe, C.R. & Chalk, L. 1979. Anatomy of Dicotyledons, Vol. I. London: Oxford University Press.
Moon, H.K., Hong, S.P., Smets, E. & Huysmans, S. 2009. Phylogenetic significance of leaf micromorphology and anatomy in the tribe Mentheae (Nepetoideae: Lamiaceae). Botanical Journal of the Linnean Society 160: 211–223. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00979.x.
Mostafavi, G. & Hesami, S. 2023. Genetic and chemical diversity among Salvia multicaulis populations employing AFLP markers and the essential oil profile. Rostaniha 24(2): 139–150. DOI: 10.22092/BOT.J.IRAN.2023.362816.1363.
Mousavi, M., Jafari, A. & Najafi, Sh. 2014. Anatomical and micromorphological studies on leaves of Salvia L. species in Iran. Journal of Romanian Biotechnology Letters 19: 9058–9068.
Navarro, T. & El Qualidi, J. 2000. Trichome morphology in Teucrium L. (Labiatae), a taxonomic review. Anales del Jardín Botánico de Madrid 57: 277–297. DOI: 10.3989/ajbm.1999.v57.i2.203.
Özler, H., Pehlivan, S., Celep, F., Doğan, M., Kahraman, A., Fisne, A.Y. & Bagherpour, S. 2013. Pollen morphology of Hymenosphace and Aethiopis sections of the genus Salvia (Lamiaceae) in Turkey. Turkish Journal of Botany 37(6):
1070–1084. DOI: 10.3906/bot-1209-50.
Polat, R., Cakilcioglu, U., Selvi, S., Türkmen Z. & Kandemir, A. 2017. The anatomical and micromorphological properties of three endemic and medicinal Salvia species (Lamiaceae) in Erzincan (Turkey). Plant Biosystems 151(1): 63–73. DOI: 10.1080/11263504.2015.1076083.
Walker, J.B. & Sytsma, K.J. 2007. Staminal evolution in the genus Salvia (Lamiaceae): molecular phylogenetic evidence for multiple origins of the stamina lever. Annals of Botany 100(2): 375–391. DOI: 10.1093/aob/mcl176.