اجتماعات گیاهی در امتداد پروفیل پوشش گیاهی در جزیره کبودان دریاچه ارومیه (شمال‌غرب ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری، بخش علوم گیاهی، دانشکده زیست‌شناسی، پردیس علوم پایه، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22092/bot.j.iran.2022.360414.1327

چکیده

در این مطالعه، پوشش گیاهی جزیره کبودان، بزرگترین جزیره دریاچه آب شور ارومیه واقع در شمال‌غرب ایران عمدتا براساس پروفیل پوشش گیاهی مستقر در عرض جزیره مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، نمونه‌برداری پوشش گیاهی در امتداد یک پروفیل شمالی-جنوبی و برخی نقاط پراکنده صورت گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌های پوشش گیاهی در قالب طبقه‌بندی با استفاده از روش TWINSPAN و رسته‌بندی با به کارگیری روش DCA انجام شد. جدول خلاصه شده واحدهای رویشی و تصویر شماتیک پروفیل پوشش گیاهی ارایه شدند. از مجموع 107 رولوه پوشش گیاهی، 24 اجتماع گیاهی با در نظر گرفتن جنبه‌های فلورستیکی و بوم‌شناختی در جزیره کبودان شناسایی شدند. این اجتماعات در سه گروه جای داده شدند که عبارتند از: 1- اجتماعات گیاهی شکل‌گرفته در بستر خشک شده دریاچه ارومیه (در ساحل کنونی جزیره کبودان)؛ 2- اجتماعات گیاهی توسعه یافته در ساحل قبلی جزیره و 3- اجتماعات گیاهی موجود در تپه‌ماهورهای مجاور خطوط ساحلی، مناطق استپی و دره‌های جزیره کبودان. در نتیجه بررسی حاضر مشخص گردید که جزیره کبودان با اکوسیستم کمتر دست‌خورده و بدون فعالیت‌های انسانی در طول دهه‌ها، دربردارنده گونه‌های متنوع گیاهی و تیپ‌های مختلف پوشش گیاهی است. با توجه به وضعیت آبی ناپایدار دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر، حفاظت و نظارت بر پوشش گیاهی این جزیره و سایر جزایر دریاچه ارومیه که با روند توالی روبرو هستند، مؤکدا توصیه می‌گردد.
 
 

کلیدواژه‌ها


AghaKouchak, A., Norouzi, H., Madani, K., Mirchi, A., Azarderakhsh, M., Nazemi, A., Nasrollahi, N., Farahmand, A., Mehran, A. & Hasanzadeh, E. 2015. Aral Sea syndrome desiccates Lake Urmia: call for action. Journal of Great Lakes Research 41(1): 307–311.
Ahmadi, A., Asri, Y., Tatian, M.R., Tamartash, R. & Yeganeh, H. 2018. The effect of Urmia Lake drying in plant communities changes of saline lands around it. Journal of Rangeland (Iranian Society for Range Management) 12(2): 138–153 (In Persian).
Alborzi, A., Mirchi, A., Moftakhari, H., Mallakpour, I., Alian, S., Nazemi, A., Hassanzadeh, E., Mazdiyasni, O., Ashraf, S., Madani, K., Norouzi, H., Azarderakhsh, M., Mehran, A., Sadegh, M., Castelletti, A. & AghaKouchak, A. 2018. Climate-informed environmental inflows to revive a drying lake facing meteorological and anthropogenic droughts. Environmental Research Letters 13(8): 084010.
Asem, A., Eimanifar, A., Djamali, M., De los Rios, P. & Wink, M. 2014. Biodiversity of the Hypersaline Urmia Lake National Park. Diversity 6: 102–132.
Asem, A., Eimanifar, A. & Wink, M. 2016. Update of “Biodiversity of the Hypersaline Urmia Lake National Park (NW Iran)”. Diversity 8(1): 6. https://doi.org/10.3390/d8010006.
Asri, Y. 1999. Vegetation of the Orumieh lake salt marshes. Publication of Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran. 222 pp. (In Persian).
Asri, Y. & Ghorbanli, M. 1997. The halophilous vegetation of the Orumieh lake salt marshes, NW. Iran. Plant Ecology 132(2): 155–170.
Assadi, M., Maassoumi, A.A., Khatamsaz, M. & Mozaffarian, V. (eds). 1988–2018. Flora of Iran. Vol. 1–149. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran (In Persian).
Bergmeier, E. & Dimopoulos, P. 2003. The vegetation of islets in the Aegean and the relation between the occurrence of islet specialists, island size, and grazing. Phytocoenologia 33(2–3): 447–474.
Braun-Blanquet, J. 1964. Pflanzensoziologie, Grundzüge der Vegetationskunde. 3rd ed. Springer Verlag, Vienna.
Cox, C.B., Moore, P.D. & Ladle, R.J. 2016. Biogeography: an ecological and evolutionary approach. John Wiley & Sons, Chichester. 512 pp.
Djamali, M., de Beaulieu, J.-L., Shah-Hosseini, M., Andrieu-Ponel, V., Ponel, P., Amini, A., Akhani, H., Leroy, S.A.G., Stevens, L., Lahijani, H. & Brewer, S. 2008. A late Pleistocene long pollen record from Lake Urmia, NW Iran. Quaternary Research 69(3): 413–420.
Djamali, M., Akhani, H., Khoshravesh, R., Andrieu-Ponel, V., Ponel, P. & Brewer, S. 2011. Application of the Global Bioclimatic Classification to Iran: implications for understanding the modern vegetation and biogeography. Ecologia Mediterranea 37(1): 91–114.
Eimanifar, A. & Mohebbi, F. 2007. Urmia Lake (northwest Iran): a brief review. Saline Systems 3(5): 1–8.
Fernández-Palacios, J.M., Nogué, S., Criado Hernández, C., Connor, S., Góis-Marques, C.A., Menezes de Sequeira, M. & Nascimento Reyes, L.D. 2016. Climate change and human impact in Macaronesia. Past Global Changes Magazine 24(2): 68–69.
Ghaheri, M., Baghal-Vayjooee, M. & Naziri, J. 1999. Lake Urmia, Iran: a summary review. International Journal of Salt Lake Research 8(1): 19–22.
Ghorbanalizadeh, A., Akhani, H. & Bergmeier, E. 2020. Vegetation patterns of a rapidly drying up salt lake ecosystem: Lake Urmia, NW Iran. Phytocoenologia 50(1): 1–46.
Gordani, S. 2018. Comparison of the flora of Lake Urmia islands (Kaboodan, Arezu, Espir, Ashk and Eslami). MSc thesis, Department of Plant Sciences, University of Tehran, Iran (In Persian).
Greuter, W. 2001. Diversity of Mediterranean island floras. Bocconea 13: 55–64.
Hennekens, S.M. & Schaminée, J.H. 2001. TURBOVEG, a comprehensive data base management system for vegetation data. Journal of Vegetation Science 12(4): 589–591.
Hill, M.O. 1979. TWINSPAN – a FORTRAN Program for Arranging Multivariate Data in an Ordered Two-way Table by Classification of the Individuals and Attributes. Cornell University, Ithaca. 48 pp.
Kelts, K. & Shahrabi, M. 1986. Holocene sedimentology of hypersaline Lake Urmia, northwestern
Iran. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 54(1–4): 105–130.
Khanmohammadi, B. & Kharazi, E. 2012. Discovery of Ilkhanid historical monuments in Kaboodan Island of Lake Urmia. Conference of consultation of the Iranian city, the historical, cultural and religious city of Urmia, Iran. 12 pp. (In Persian).
Lotfi, A. & Moser, M. 2012. A concise baseline report: Lake Uromiyeh. Conservation of Iranian Wetlands Project, IRI Department of Environment, United Nations Development Program. 113 pp.
Louhaichi, M., Ghassali, F., Salkini, A. & Petersen, S. 2012. Effect of sheep grazing on rangeland plant communities: case study of landscape depressions within Syrian arid steppes. Journal of arid Environments 79: 101–106.
Médail, F. 2017. The specific vulnerability of plant biodiversity and vegetation on Mediterranean islands in the face of global change. Regional Environmental Change 17(6): 1775–1790.
Oksanen, J., Blanchet, F.G., Friendly, M., Kindt, R., Legendre, P., McGlinn, D., Minchin, P.R., O’Hara, R.B., Simpson, G.L., Solymos, P., Stevens, M.H.H., Szoecs, E. & Wagner, H. 2017. vegan: Community Ecology Package. R
package version 2.4-3. https://CRAN.R-project.org/package=vegan.
Rechinger, K.H. (ed.). 1963-2015. Flora Iranica. Vol. 1–181. Akademische Druck- und Verlagsanstalt, Graz.
Sciandrello, S., Cambria, S., Giusso del Galdo, G., Guarino, R., Minissale, P., Pasta, S., Tavilla, G. & Cristaudo, A. 2021. Floristic and vegetation changes on a small Mediterranean Island over the last century. Plants 10(4): 680.
Sedghipour, V. 2017. Plant diversity of Eslami Peninsula (Urmia Lake, East Azerbaijan). MSc thesis, Department of Plant Sciences, University of Tehran, Iran (In Persian).
Sharifi, A., Shah-Hosseini, M., Pourmand, A., Esfahaninejad, M. & Haeri-Ardakani, O. 2018. The Vanishing of Urmia Lake: A Geolimnological Perspective on the Hydrological Imbalance of the World’s Second Largest Hypersaline Lake. In: Nooran, P.G. et al. (eds). Lake Urmia: A Hypersaline Waterbody in a Drying Climate [The Handbook of Environmental Chemistry]. Springer, Berlin, Heidelberg.
Takhtajan, A. 1986. Floristic Regions of the World [English translation from Russian]. University of California Press, California. 544 pp.
Tichý, L. 2002. JUICE, software for vegetation classification. Journal of Vegetation Science 13(3): 451–453.
Topa, E. 1939. La Végétation des halophytes du Nord de la Roumanie. Bulletin Faculty Stünte din Cernauti 13: 58–80.
Ubrizsy, G. 1949. Magyarország ruderális gyomnövény-szövetkezetei, tekintettel a mezőgazdasági vonatkozásokra. [Agricultural Aspects of the Hungarian Ruderal Weed Plant Communities]. Mezőgazdasági Tudományos Közleményekből 1: 87–123 (In Hungarian).
van Zeist, W. & Bottema, S. 1991. Late Quaternary vegetation of the Near East (Tubinger Atlas des Vorderen Orients (TAVO), Series A). Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden. 156 pp.
Weber, H.E., Moravec, J. & Theurillat, J.-P. 2000. International code of phytosociological nomenclature. 3rd edition. Journal of Vegetation Science 11(5): 739– 768.
Whittaker, R.J. & Fernández-Palacios, J.M. 2007. Island biogeography: ecology, evolution, and conservation. Oxford University Press, Oxford. 401 pp.
Zehzad, B. 1989. Flora and vegetation of Ashk Island (Urmia Lake National Park). Journal of Science, University of Tehran 18: 57–64 (In Persian).
Zohary, M. 1973. Geobotanical Foundations of the Middle East. Gustav Fischer Verlag, Stuttgart. 765 pp.