گزارشی جدید از یک گونه علف‌هرز فرفیون (Euphorbia) در ایران

نوع مقاله : سیستماتیک و تنوع زیستی گیاهان

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات رستنی‌ها، مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

2 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، جیرفت، ایران

چکیده

فعالیت‌های بشری به‌ویژه افزایش تجارت بین‌المللی در قرن اخیر مانند واردات و صادرات محصولات کشاورزی باعث شده است تا گونه‌های خارجی زیادی در مناطق جدید حضور پیدا کنند. برخی از این گونه‌ها آسیب‌های اقتصادی و زیست‌محیطی عمده‌ای را به تنوع‌زیستی و کشاورزی وارد می‌کنند. بیشتر گیاهان معرفی شده و مستقر شده در اکوسیستم‌های ایران به منظور اهداف زینتی وارد شده‌اند. از میان سه منطقه جغرافیایی گیاهی اصلی ایران، ایرانو-تورانی، هیرکانی و صحارا-سندی، دو منطقه آخر به ترتیب در شمال و جنوب ایران دمای یخبندان سالانه ندارند و یا به‌ندرت مدت زمان کوتاهی در معرض دماهای پایین در برخی از نقاط قرار می‌گیرند که این موضوع باعث شده است این مناطق دارای اکوسیستم‌های آسیب‌پذیر و شکننده نسبت به گونه‌های گیاهی وارداتی و بیگانه داشته باشند. جنس فرفیون (Euphorbia) با هشت گونه وارداتی بزرگترین گروه گیاهان گلدار ایران با رفتار علف‌هرزی یا مهاجم می‌باشند. تمام هشت گونه خارجی منشا دنیای جدید دارند و متعلق به زیرجنس Chamaesyce می‌باشند. از هشت گونه وارد شده پنج گونه آن متعلق به بخش Anisophyllum زیربخش Hypericifoliae می‌باشند. اگرچه اعضای این زیربخش دارای مسیر فتوسنتزی چهارکربنه هستند اما در اقلیم‌های معتدل، معتدل گرم و گرمسیری رویش دارند. علف‌هرز بودن اعضای این گروه با ویژگی‌های متفاوتی از جمله تجدید نسل سریع، تولید بذر زیاد، شکل خزنده، پراکنش بذر به فواصل طولانی تسهیل می‌شود. بررسی‌های میدانی اخیر در جنوب ایران (استان کرمان)، گونه‌ای علف‌هرز از جنس فرفیون از مزارع حنا واقع در مرکز تحقیقات جیرفت جمع‌آوری شد که با هیچ یک از توصیف‌های گونه‌های موجود در ایران مطابقت نداشت.

کلیدواژه‌ها


Fosberg, F.R. & Mazzeo, P.M. 1965. Further notes on Shenandoah National Park plants. Castanea 30: 191–205.
Mugnai, M., Lazzaro, L., Di Nuzzo, L., Foggi, B., Viciani, D. & Ferretti, G. 2021. Synopsis of Euphorbia section Anisophyllum (Euphorbiaceae) in Italy, with an insight on variation of distribution over time in Tuscany. Phytotaxa 485(1): 1–65.
Pahlevani, A.H. & Riina, R. 2011. A synopsis of Euphorbia subgenus Chamaesyce Raf. (Euphorbiaceae) in Iran. Annales Botanici Fennici 48(4): 304–316.
Pahlevani, A.H. & Sajedi, S. 2011. Alerting occurrence of several noxious weeds and invasive plants in arable lands in Iran. Rostaniha 12(2): 129–134.
Pahlevani, A.H., Liede-Schumann, S. & Akhani, H. 2020. Diversity, distribution, endemism and conservation status of Euphorbia (Euphorbiaceae) in SW Asia and adjacent countries. Plant Systematics and Evolution 306: 80.
Pimentel, D. 2009. Invasive plants: Their role in species extinctions and economic losses to agriculture in the USA. Pp. 1–7. In: Inderjit (ed.). Management of Invasive Weeds, Springer.
Radcliffe-Smith, A. 1980. Euphorbia L. Pp. 327–362. In: Townsend, C.C. & Guest, E. (eds), Flora of Iraq, Vol. 4. Baghdad, Ministry of Agriculture; Bentham-Moxon Trust.
Radcliffe-Smith A. 1986. Euphorbia L. Pp. 88–164. In: Nasir, E. & Ali, S.I. (eds), Flora of Pakistan, Vol. 172. Karachi, Shamim Printing Press.
Von Raab-Straube, E. & Raus, Th. 2015. Euro Med-Checklist Notulae, 4. Willdenowia 45(1): 119–129.
Yang, Y. & Berry, P. 2011. Phylogenetics of the Chamaesyce clade (Euphorbia, Euphorbiaceae): Reticulate evolution and long-distance dispersal in a prominent C4 lineage. American Journal of Botany 98(9): 1486–1503.