بازسازی پالینولوژیک 1500 سال تاریخچه پوشش گیاهی ویسر در شمال ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه

2 استادیار گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه [e.ramezani@urmia.ac.ir (elias.ramezani@gmail.com)]

3 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه

4 استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، باغ گیاه‌شناسی نوشهر

5 استاد گروه پالئواکولوژی و مطالعات تورب‌زار، انستیتو گیاه‌شناسی و لنداسکیپ اکولوژی، دانشگاه گرایفسوالد، آلمان

چکیده

در این پژوهش، تغییرات پوشش گیاهی ویسر (منطقه کجور، مازندران) در اواخر هولوسن با کمک پالینولوژی (گرده­شناسی) و تعیین سن به روش رادیوکربن، بازسازی و نقش آب و هوا و فعالیت انسان در این تغییرات بررسی می­شود. نمودار گرده‌ ویسر نشان می­دهد که در طول حدود 1500 سال گذشته، توسکا همواره در منطقه مورد مطالعه وجود داشته است. برخلاف توسکا، لرگ کاهش چشمگیری را در حدود 900 سال پیش نشان می­دهد و پس از آن به ­تدریج از پوشش گیاهی اطراف تورب‌زار ناپدید می­شود. به ­نظر می‌رسد که کاهش لرگ با پدیده آب و هوایی موسوم به بی­نظمی اقلیمی سده­های میانی در ارتباط باشد که آب و هوایی گرمتر و پرباران­تر را برای حدود 1000 سال پیش برای شمال کشور پیشنهاد می­کند. درختان مهم جنگلی بویژه راش و ممرز نقش مهمی در ترکیب پوشش جنگلی منطقه در کل زمان مورد بررسی به خود اختصاص می­دهند؛ هرچند، در پی تغییرات آب و هوایی و فعالیت­های انسان، تغییرات چشمگیری در فراوانی آن‌ها در طول زمان دیده می­شود. مهمترین نشانه­های دخالت انسان در اکوسیستم اولیه و تغییر کاربری زمین در منطقه ویسر، وجود گرده‌های درختان میوه (گردو و فندق)، مقادیر چشمگیر خرد‌ه‌های ‌زغال، کاهش قابل­توجه گرده درختان جنگلی و افزایش گرده گونه­های علفی است. ویژگی­های رسوبی و داده­های حاصل از سنجش حساسیت مغناطیسی مغزه ویسر حاکی از وقوع فرسایش در اطراف تورب‌زار ویسر است که با توجه به حضور دیرینه انسان می­توان آن را نشانگر افزایش فعالیت انسان در منطقه دانست. وجود قبرهای قدیمی در روستای ویسر نشانه­ای دیگر از حضور دراز مدت انسان در منطقه ویسر است.